roberttosik - Star Wars

Ojczyzna Anakina i Luke'a Skywalkera

Matmata, Tunezja.

Na południu Tunezji, na skraju Sahary, leży miejscowość Matmata, zaliczana do największych osobliwości tego kraju. Na wzgórzu wita nas napis w stylu "Hollywood" MATMATA, to stąd pochodzą sławni rycerze Jedi...

Zarówno w pustynnym jak i w górzystym terenie gór Jebel - od wieków żyją plemiona Berberów (zdarza się, że niektórzy czarnoskórzy mieszkańcy tych ziem, mają jasne oczy np. niebieskie, wg badań, niektórzy z nich przybyli na te tereny z Północnej Europy, m.in. z okolic Morza Bałtyckiego (i Wisły) gł. w VI w. n.e., choć ludność znad Bałtyku docierała tu ok. 2 tys. lat temu). Na zwrócenie zasługuje pewien fakt, mianowicie na terytorium dzisiejszej Tunezji osiedlały się plemiona Wandalów (ci sami, którzy mieli związki z plemionami słowiańskimi na terenie dzisiejszej Polski), a których resztki niewyniszczone przez Belizariusza w VI w. n.e. schroniły się w górach Auresu wzmacniając istniejące tam skupiska ludności o silnym procencie jasnych oczu i włosów. Wśród tych wojów, znajdowali się również liczni woje słowiańscy - więc nasi tu już byli!

Przed nami juz tylko góry

W Matmacie można podziwiać wydrążone w skałach domostwa troglodytów, które są udostępnione do zwiedzania. Na południu miejscowości znajdują się Ksary - ufortyfikowane osiedla berberyjskie na szczytach wzgórz. Najważniejszym elementem są kilkukondygnacyjne obronne spichlerze tzw. ghorfas.

Matmata często bywa nazywana wioską troglodytów, gdyż jej mieszkańcy od niepamiętnych czasów żyją pod powierzchnią ziemi. Ich domostwa są wydrążone w piaszczysto-gliniastych skałach. Największą zaletą tych mieszkań to właściwości izotermiczne, utrzymują chłód nawet w czasie największych upałów, zimą zaś chronią przed zimnem. Nic dziwnego, że George Lucas wybrał to miejsce na scenografię Gwiezdnych Wojen, dodatkowo wiele nazw planet w Star Wars swój źródłosłów zawdzięcza właśnie Tunezji.

Wioska w okolicy Matmaty

W 1977 powstał pierwszy z sześciu filmów Georga Lucasa (episode IV) New Hope - to był początek najsłynniejszej sagi science fiction (Space Opera) w historii kina - czyli Star Wars. Gdyby chciał ktoś zobaczyć jak jest na rodzimej planecie Anakina i Luka Skywalkera - Tatooine musi wybrać się na wycieczkę do Tunezji, która wcale nie znajduje się w odległej galaktyce.

Wg jednej z hipotez George Lucas, wylegując się na plaży podczas wakacji w Tunezji, uświadomił sobie, że tutejsze plenery znakomicie nadają się do wykorzystania w filmie, który właśnie kołotał się w jego głowie. Fantazja reżysera pracowała zapewne na zdwojonych obrotach, Tunezja stała się nie tylko idealnym plenerem filmowym, ale także niemal gwiazdą kinową. Filmowa planeta Tatooine to główna bohaterka pierwszej części sagi New Hope i kolejnych części z nowej serii. Tatooine przewija się we wszystkich częściach dzieła Lucasa.

Luke Skywalker na Tatooine (plan filmowy w miejscowości Nefta przy granicy
z Algierią) - Igloo desert

Star Wars, Episode IV: A New Hope (1977 r.)

Star Wars, Episode II: Attack of the Clones (2002 r.)

Salon w domu L.S. na Tatooine (plan filmowy w Matmacie) - hotel Sidi Driss

Żeby fikcji stało się zadość, ową odległą planetę okrążają dwa słońca i trzy księżyce. Mieszka na niej zaledwie 200 tysięcy humanoidów: ludzi, przedstawicieli etnicznych plemion Jawa, Hutts i Tusken. Zdarzają się również ogromne gady oraz zmutowane (żywiące się radioaktywnymi odpadkami) - dwumetrowe szczury. Większość planety pokrywa rozległa pustynia, zwana Morzem Wydm, oraz góry. Kiedyś Tatooine była kwitnącą krainą pokrytą dżunglą, którą okalały dwa oceany, lecz atak Rakatów na biosferę zakończył się wypaleniem planety i zamienił ją w jałową pustynię. To właśnie na tej wypalonej ziemi wychował się Anakin i później Luke Skywalker - ostatni rycerz Jedi.

(Nazwa Jedi pochodzi prawdopodobnie od nazwy wyspy Djerba bądź Jedeida - miejscowość na zachód od Tunisu - teorii może być więcej, a może od nazy jeziora El-Jerid...).

Kasr Ouled Soultane w okolicach Tataouine. Większość tych budowli popada w ruinę (w przeszłości gł. przez politykę ''ojca narodu Tunezyjczyków'' - Burgibe). Ten na szczęście został uratowany i odnowiony. Wykorzystano go w nowej trylogii w epizodzie I - The Phantom Menace.

Plan filmowy Ksar Hedada obecnie hotel popadający w ruinę - fikcyjne miejsce
zamieszkania i urodzenia młodego Anakina (Mos Espa). Lucas wykorzystał go w nowej trylogii w epizodzie I - The Phantom Menace

Ksar Hedada

Niedaleko od fikcji
Podczas pierwszej podróży po Tunezji stało się dla mnie oczywiste, jak wiele z tutejszego krajobrazu, architektury i nazw geograficznych George Lucas zapożyczył do swojej kultowej "podwójnej" trylogii. Kiedy spojrzy się na mapę Tatooine i porówna się ją z mapą prawdziwej Tunezji, okazuje się, że za całą planetę posłużyło po prostu rzeczywiste, geograficzne południe tego kraju, a raczej jego najbardziej spektakularny wycinek: obszar i okolice największego słonego jeziora Tunezji – Chott El-Jerid i Chott El-Fejej.

Wyschnięte słone jezioro Chott El-Jerid

Słowo „chott” oznacza po tunezyjsku zbiornik wody, który okresowo wysycha, ale zimą napełnia się wodą. Przez większą część roku przez El-Jerid da się przejechać samochodem, czy autokarem, albo pokonać je na piechotę. Powierzchnia tego gigantycznego jeziora (5 tysięcy m²) jest bardzo płytka. Na kilkucentymetrowych płyciznach połyskują kryształy soli, które tworzą zadziwiające miraże. Przez środek prowadzi asfaltowa droga wprost do Algierii.

Pozostalości planu filmowego Mos Espa - Ong Jemel

Na północnych i zachodnich brzegach jeziora znajdują się oazy-miasta: Tozeur i Nefta. Niedaleko Tozeur znajduje się żleb Sidi Bouhel, gdzie rozegrała się scena porwania R2-D2 przez lokalne plemię Jawów. Ta lokalizacja, zwana przez tubylców „kanionem Gwiezdnych Wojen”, została zresztą wykorzystana cztery lata później (1981) w Poszukiwaczach zaginionej arki, przy których Lucas był scenarzystą.

Za to pamiętna scena, w której R2-D2 i C-3PO (The New Hope) gubią się na pustyni, także została nakręcona w pobliżu, na wielkich wydmach rozciągającej się wokół El-Jerid Sahary.
W tym regionie warto zatrzymać się na dłużej w samym Tozeur. To piękne miasteczko, które oprócz luksusowych hoteli, kempingów oraz ciepłej rzeki oferuje kontakt z jedynym w swoim rodzaju stylem architektonicznym: każdy dom, kawałek muru czy meczet pokrywa tu dodatkowa warstwa cegieł ułożonych w dywanowe, geometryczne wzory. Wszystkie budynki w Tozeur wyglądają jak jasnożółta, orientalna dekoracja wykonana z misternych klocków. W pobliżu tego miasta znajduje się dekoracja do Star Wars (Mos Espa), chociaż do Ong Jemel jest tylko 40 km, można się tam dostać tylko jeepem.

Za nami plenery Mos Espa - Ong Jemel

Berberyjsk wioska w okolicy Matmaty – częściowo wydrążoną w skałach, jakby cywilizacja nieistniała.

Domy troglodytów
Na filmowej Tatooine znajdowało się kilka charakterystycznych punktów, które fani Star Wars potrafią wymienić jednym tchem: stolica Bestine, pałac Jabby ukryty po drugiej stronie Morza Wydm, słynny piracki port Mos Eisley, wreszcie dom samego Luke’a Skywalkera. I w tym przypadku Lucas postanowił do filmowej fikcji wykorzystać to, co zaoferowało mu barwne i egzotyczne południe Tunezji. Na wschód od El-Jerid zaczyna się pagórkowata kraina, która w filmie zwie się Jundland Wastes. To właśnie tu, pośród niebezpiecznych wąwozów i górskich klifów, mieszkały lokalne potworne zwierzęta. To tu swój dom miał Obi-Wan-Kanobi.

Dojeżdzając jeepami do Matmaty, małej górskiej osady, odnosi się wrażenie, że naprawdę - jestem na Tatooine, można ulec wrażeniu, że przenosisz się na chwilę do filmowej rzeczywistości.

To jedyne miejsce w Tunezji, gdzie „żywi żyją pod umarłymi”. I rzeczywiście, okolica przedstawia dość nietypowy krajobraz. Od wieków mieszkańcy tego regionu drążą swoje domy w miękkim piaskowcu, im niżej, tym chłodniej, szczególnie latem. Centralnym punktem każdego domu jest duże podwórko, od którego odchodzą kolejne pokoje – wielkie, bielone dziuple, kuchnia, sypialnia, zagroda dla kóz, łazienka. Jeśli rodzina się powiększa, drąży się po prostu kolejny pokój. Idealne połączenie ludzkiej pomysłowości z warunkami geologicznymi. Matmata jest podziurawiona podwórkami-studniami. Czy można dziwić się Lucasowi, że potraktował Matmatę jak żywą, a przy tym efektowną dekorację do swojego filmu? Oczywiście nie. Ideolo.

Matmata - Sidi Driss, "dom Luke’a Skywalkera"

Popadająca w ruinę część scenografii Star Wars - Ong Jemel

Właśnie w Matmacie znajduje się „autentyczny” dom Luke’a Skywalkera, obecnie zamieniony na hotel Sidi Driss (18 USD za dobę). Wewnątrz zachowano elementy scenografii i murale, które w prosty sposób miały oszukać widzów i wmówić im, że mamy do czynienia z bardzo odległą planetą. Na ścianie wisi wyblakły od słońca polski plakat z filmu, świadczący o tym, że polscy turyści też odwiedzają te strony.

Noc w hotelu nie jest specjalną atrakcją, wielkie wydrążone jamy z kilkoma łóżkami bez drzwi, zdewastowane łazienki i wg portiera hotelu - turyści (choć mnie udało się nikogo nie spotkać - oprócz obsługi hotelu), którzy podjeżdżają autokarami, nie zachęcają do przenocowania. Chętnie zatrzymują się tam podobno tylko Japończycy. Wstęp do hotelu kosztuje 1 TND (ca. 2 PLN).

Kilka kroków od filmowego domu Luke’a można zwiedzić prawdziwe domostwo starej Fatmy, która częstuje prażoną cieciorką, domowym chlebem i świeżą oliwą.

Domostwo wydrążone w skale

Tataouine

Można spokojnie dotrzeć do malowniczego i spokojnego miasta Tataouine, które w wyobraźni Lucasa urosło do rozmiarów osobnej planety. Początkowo zresztą słynna planeta miała nosić nazwę Utapau. Ale zapewne zachwycony krajobrazami Tunezji Lucas przechrzcił ją na Tatooine, zapożyczając nazwę wysuniętego na południe, zbudowanego przez Francuzów miasteczka. Samo miejsce nie robi dziś większego wrażenia, atrakcją tego regionu są nie tylko monumentalne, górzyste krajobrazy, ale przede wszystkim kasry: wielkie, kilkupiętrowe spichlerze budowane przez miejscową ludność (w episode I Mroczne Widmo - w takiej właśnie budowli, znajdowało się mieszkanie Shmi Skaywalker i młodego Anakina). Każda wioska miała swój własny kasr, który przypominał warowną budowlę: tutaj gromadzono zapasy – oliwę, zboże i paszę. Kasry były zamykane na noc i pilnie strzeżone. Te gigantyczne spiżarnie, budowane od kilku wieków, dziś albo przerabiane są na hotele, albo służą turystom jako egzotyczne i malownicze tło do fotografii.

Trasy spacerowe C3PO i R2D2
Ślady Gwiezdnych Wojen bynajmniej nie urywają się ani w Matmacie, ani w Tataouinie. Prowadzą wprost do miasta Mos Eisley. W filmie był to piracki port kosmiczny, w którym mieścił się słynny bar – Emerald Café. Pamiętamy półlegalne transakcje, tu po kątach siedzieli kryminaliści i dziwacy z całej galaktyki, poznajemy tam w słynnej scenie Hana Solo, a Ben Kenobi uciszył salę swym „rękodziełem”. W rzeczywistości gwarne Mos Eisley zagrała zapyziała rybacka wioska Ajim, z której na największą wyspę Tunezji - Djerbę, można dostać się za pomocą promu. Podczas kręcenia w samym barze George Lucas znalazł się poważnych tarapatach. Dopadły go zmory znane wszystkim bywalcom filmowych planów: opóźnienia w produkcji, choroby w ekipie, problemy ze zwerbowaniem lokalnych rzemieślników potrzebnych do wykonania masek obcych. Nic dziwnego, że po wejściu do tego podejrzanego przybytku nie tylko na naiwnego Luke’a Skywalkera czekał mrok i niewyraźne kreatury (wejście zagrał meczet z okolic miasta Gabes). Z braku czasu i taśmy reżyser musiał się ratować dokrętkami robionymi w Kalifornii. Tajemniczej aury miejscu nie dodały zatem pobieżnie wykonane kostiumy obcych, tylko prozaiczne tarapaty produkcyjne.

W czasie II Wojny Światowej Tunezja była obszarem ciężkich walk. Na jej terenie Niemcy rozpoczęli kampanię północnoafrykańską. Tu działała 7 Dywizja Pancerna - Szczury Pustyni, przewijały się postacie Montgomer'ego i Rommla. Klęska Niemiec w bitwie pod El Alamein (Egipt), zmusiła Rommla do odwrotu. W marcu 1943 feldmarszałek został ewakuowany z Tunezji. Należy pamiętać, iż w Afryce Pn działała najlepsza ówczesna siatka szpiegowska założona i prowadzona przez Mieczysława Słowikowskiego. Generał Władysław Sikorski nie musiał udawać zdziwienia, kiedy w lutym 1943 prezydent Roosevelt podziękował mu za polski wkład w operację aliantów w Afryce Północnej. Po prostu nie miał bladego pojęcia o istnieniu głęboko zakonspirowanego Słowikowskiego. Zarówno Amerykanie jak i Brytyjczycy po zakończeniu działań wojennych i oddaniu nas w strefę wpływów ZSRR nie mieli najmniejszych skrupułów, by zasługi polskiego agenta przypisać własnym wyimaginowanym siatkom wywiadowczym w Afryce. Władze PRL nie ujęły się za majorem Słowikowskim (co w owych czasach było normą). Został uznany za zdrajcę i pozbawiony obywatelstwa polskiego.

To może na spacer? Razem z R2-D2:-)

Niemal przy każdym kroku po tunezyjskiej ziemi czuje się klimat sagi Lucasa, można odczuć na własnej skórze, dostrzega się wiele więcej drobnych szczegółów, które Lucas „wypożyczył” do swojego dzieła. Właściwie cała architektura New Hope episode IV jest typowo tunezyjska: charakterystyczne budowle, takie jak meczety czy domy tonące w piasku, jako żywo przypominają nie tylko pałac Jabby czy dom Luke’a, ale całe miasteczko Mos Eisley. Radzę także bliżej przypatrzyć się filmowemu plemieniu Jawów. Noszą oni ręcznie tkane, brązowe tuniki, szczelnie osłaniające ich bezkształtne twarze o fosforyzujących, żółtych oczach. Czy warto burzyć filmową fikcję i dodawać, że co drugi mężczyzna na południu Tunezji odziewa się w taki strój, zimą chroniący przed chłodem, a latem idealnie nadający się na przykrycie wielbłądzich siodeł.

Mos Espa

Kapadocja - Turcja, również sceneria Star Wars

Kapadocja, Turcja

Żaden człowiek nie wymyśliłby takich obrazów, jakie w środkowej Turcji ukształtowała natura. Co ciekawe, te skalne dziwy w kształcie bastionów, iglic, grzybów, stożków i wieżyc zamieszkiwane były od wieków przez ludzi. Dawały im nie tylko dach nad głową, ale także chroniły przed różnymi zagrożeniami. Dziś każdy może zamieszkać, lub zjeść obiad w jednym z licznych pensjonatów - wydrążonych pieczarach, które wyglądają jak ogromne kopce termitów. Kapadocja stała się scenerią Star Wars Lucasa – widząc to miejsce, wcale się temu nie dziwię.

Na marginesie, jak wiadomo w Tunezji również Spielberg kręcił Raiders of the Lost Ark, Tunis posłużył jako Kair - m.in. w scenie pogoni po krętych uliczkach miasta za koszem z Marion.

Na marginesie o IMPERIUM KONTRATAKUJE
George Lucas często i chętnie zmieniał koncepcje artystyczne i nanosił kolejne zmiany w scenariuszu Imperium Kontratakuje. Zakończenie filmu miało wyglądać zupełnie inaczej – Han Solo i Chewbacca mieli odlecieć beztrosko na pokładzie Sokoła Millennium – koniec. Problem w tym, że Harrison Ford nie przepadał za swoim bohaterem Hanem i nie podpisał jeszcze wówczas kontraktu na "Powrót Jedi", ponieważ nie było stuprocentowej pewności, że Ford powróci na plan, decyzja była bardzo prosta – zamrozić Hana Solo w karbonicie i gdyby Harrison Ford okazał się marudny, pozostałby go tam na wieki.

Jako ciekawostkę przytoczę pewien fakt,
"Gwiezdne wojny" obejrzał pewien kierowca ciężarówki, na którym film jak i efekty specjalne wywarły tak olbrzymie wrażenie, że postanowił dociec - jak Lucas to nakręcił. Rzucił robotę i zaczepił się w przemyśle filmowym. Tym kierowcą był James Cameron.

Hayden Christensen otrzymał nagrodę MTV za najlepszą filmową kreację czarnego charakteru - Anakina Skywalkera/Dartha Vadera w Epizodzie III "Gwiezdnych Wojen". Do nagród MTV "Zemsta Sithów" nominowana była także w kategoriach: najlepszy bohater (Ewan McGregor za rolę Obi-Wana Kenobiego) i scena walki (Obi-Wan vs. Anakin). Zdjęcia z planu filmowego Mos Eisley, /Matmata (Tunezja)/

Ong Jemel

Matmata - Sidi Driss

Lucasfilm

Ong Jemel

Sidi Driss

Ksar Hedada

Sidi Driss

Kapadocja - Turcja, plan zdjęciowy Star Wars

©Lucasfilm

www.vintag.es201210awesome-behind-scenes-photos-of-classic.html