|
10 kwietnia 1525 wielki mistrz zakonu krzyżackiego Albrecht Hohenzollern na rynku w Krakowie złożył hołd królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu. Dwa dni wcześniej tj. 8 kwietnia 1525 – Polska i Prusy zawarły traktat, w wyniku którego, Prusy Zakonne zostały przekształcone w Księstwo Pruskie i stały się wasalem Polski.
Podczas hołdu – Hohenzollernowi towarzyszyła delegacja najznamienitszych rodów pruskich. Albrecht odebrał z rąk polskiego króla proporzec z herbem Prus Książęcych jako symbolem lenna. Oznakę zależności od króla i Korony symbolizowała umieszczona na piersi czarnego pruskiego orła litera S (Sigismundus) oraz korona na jego szyi.
Krzyżackie państwo zakonne jakim były Prusy, przyjęło wyznanie luterańskie i przekształcone zostało w państwo świeckie. Hohenzollern stał się władcą nowego państwa, z tytułem księcia, zrzekając się wcześniejszego tytułu: Wielkiego Mistrza (Krzyżackiego) Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie.
Traktat między Prusami a Polską był pierwszą umową o charakterze międzypaństwowym pomiędzy władcą protestanckim a katolickim w Europie.
Geneza – wydarzenia przed hołdem
Zygmunt I wysłał do Norymbergii spolszczonego niemieckiego rycerza z Prus Królewskich wojewodę malborskiego i zaufanego rotmistrza królewskiego, zasłużonego w czasie wojny Polski z Prusami - Achacego von Zehmen, w celu przedstawienia Sejmowi Rzeszy racji stanu Korony co do Gdańska i Elbląga, a także z oficjalną propozycją dla Hohenzollerna zrzeczenia się urzędu Wielkiego Mistrza na rzecz Zygmunta, w zamian za rekompensatę w ludziach, ziemi i pieniądzu.
Achacy von Zehmen dostał jednak drugą tajną misję od Krzysztofa Szydłowieckiego oraz podkanclerzego koronnego i biskupa poznańskiego Piotra Tomickiego, którzy polecili przekazać władcy Krzyżaków, że znają jego zamiary i popierają pomysł sekularyzacji Prus i wdrążenia nauczania luterańskiego w tym kraju. Chcieli go też powstrzymać od jego ewentualnych zamiarów wystąpienia z zakonu i przejścia na służbę francuską. Wielki mistrz Albrecht Hohenzollern mógł więc liczyć na poparcie wpływowej elity politycznej Polski w swoich zamiarach co do utworzenia dziedzicznego księstwa na terenie państwa zakonnego.
Inne stanowisko reprezentował prymas Jan Łaski, który miał poparcie senatu (składającego się z duchownych katolickich), uważał, iż jedyną drogą zakończenia odwiecznych konfliktów z Zakonem jest jego likwidacja (miał rację!).
Miało to się odbyć m.in. poprzez przeniesienie Krzyżaków na Mołdawię, gdzie mieliby pełnić swoją pierwotną funkcję (walka z poganami) oraz inkorporacji Prus do Polski. Pod koniec 1523 doszło do zjazdu w Grotkowie, gdzie obok Szydłowieckiego obecni byli Achacy von Zehmen i biskup Piotr Tomicki. Oficjalnie Albrechtowi przedłożono jeszcze inną koncepcję, która przewidywała złożenie hołdu, powtórzenie postanowień traktatu toruńskiego i zwrot ziem krzyżackich zgarniętych w ostatnich konfliktach przez Polskę. Była to jednak jedynie gra na czas i propozycja ta została bezkompromisowo odrzucona i podjęto rokowania w sprawie sekularyzacji i utworzenia luterańskiego pruskiego państwa zależnego od Polski.
Konsekwencje – rozbiory Polski
Wydarzenia związane z hołdem pruskim zlikwidowały państwo krzyżackie, czyniąc jego spadkobiercę, świeckie państwo pruskie - zależne od Polski. Aż do srebrnego wieku XVII, tj. epoki Wazów - zagrożenie z tego kierunku zostało odsunięte i zmarginalizowane, jednak nie zlikwidowane. Dynastia panująca w Prusach wymarła w 1619, zaś Sejm wyraził zgodę na przejęcie tronu przez spokrewnionych elektorów brandenburskich (w obawie przed sojuszem szwedzko-brandenburskim).
Od tego momentu władcy Brandenburgii-Prus dążyli do połączenia swoich ziem w jednolite terytorialnie państwo, do czego przeszkodą były ziemie Prus Królewskich. Podczas potopu szwedzkiego w traktatach welawsko-bydgoskich zerwano zależność lenną Prus od Rzeczypospolitej. Pośrednio więc, konsekwencją nieinkorporowania Prus do Polski w 1525 były – rozbiory Polski.
Źródła
1. Kalendarium dziejów Polski, WL, Kraków 2000
2. Czubaty, J. Historia dla maturzysty. Nowożytność, wyd. PWN
3. Karol Górski, Zakon Krzyżacki a powstanie państwa pruskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1977
4. Maria Bogucka, Hołd Pruski, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1982
5. Stanisław Szostakowski, Hołd Pruski, WSiP, Warszawa 1975
6. Halina Blak, Stanisław Grodziski - Hołd Pruski, Wydawnictwo literackie, Kraków 1990
Prawa autorskie zamieszczonych na stronie materiałów (teksty, fotografie, grafiki i wszelkie inne) należą do ich właścicieli.
|
